Neden Geçmişe Özlem Duyarız?
Sıklıkla geçmiş yıllara dair özlem ve hasret duygusu birikir içimizde. Mesela “Eski bayramların tadı yok” deriz ya da bir olay karşısında “Eskiden böyle miydi?” diye tepki veririz. Bunun sebebi nedir acaba?
Evet, çağın değişmiş olması elbette bir etken. Fakat olayın bir de psikolojik boyutu var. Nasıl mı?
Geçmişe Özlem Deneyi
1897 Yılında İngiliz bilim insanı Francis Galton kendi üzerinde ilginç bir hafıza deneyi gerçekleştirmiş. Eline bir kağıt ve kalem alan Galton; akabinde yürümeye başlamış. Etrafında gördüğü her şeyi yazıyor, yazdığı her objenin yanına da o objenin anımsattıklarını not alıyormuş. Örneğin, at arabası yazdıysa, onun karşısına da kırmızı şapka, doğum günü gibi hatırlarından detayları belirtiyormuş ve böylelikle bir objeye karşılık yaklaşık 7 tane yeni obje anımsıyormuş.
Bu notlardan yola çıkarak tarihin ilk hafıza deneyine başlayan Galton, analizleri ile çok ilginç sonuçlara varıyor.
Sorunları Hatırlıyoruz
Keşfettiği en önemli bulguların bir tanesi şu: Hatırladıklarının çoğu hayatındaki sorunlarla ilgili. Örneğin, evinde bir gün gramafon bozuluyor. Tamirci dostu geliyor, cihazı parçalıyor, bir şeyleri kırıyor ve yeniden tamir ediyor. İşte o anı hatırlıyor. İnsan beyni farklı olmayan, işleyen ve çalışan sistemlere çok dikkat etmiyor. Ne zaman bir sistem bozulsa ya da insan farklı bir şeyle karşılaşsa, buna dikkat ediyor ve hatırlıyor. (Bu bulgu okullar için çok önemli. Bilgi çocuklara sorun/problem halinde sunulmazsa, çocuk dikkat etmiyor ve hatırlamıyor.)
Çocukluk ve Gençlik Yılları
Asıl bizim için önemli olan bulgu şu: Hatırladıklarının %85’i çocukluğu ile ilgili. Sadece %15’i son 5 yıla ait. İşte bu bilgi beynin ve hafızanın çalışması ile ilgili çok önemli bulgular sağlıyor. Peki ama neden bu şekilde?
İlk Anılar
İlk anılar doğal olarak çocukluk dönemine ait. İnsanlar bu dönemde bir deneyim yaşadıklarda, bunlar ile ilgili beyinlerinde yeni bir model oluşturuyor. Tüm detayları ve ayrıntıları tek tek beyne işliyor. Bu ilk model beyinde çok güçlü yer tutuyor. Daha sonraki deneyimlere insan şöyle bakıyor: “Hmm ben bunu yaşadım, ben bunu biliyorum, bu tanıdık. Tümünü geç…” Beyin, yeni bilgiyi tanıdık olduğu için detaylı kayıt etmiyor. Dolayısıyla bu deneyimlerin tadını çıkartamıyor.
İlk Deneyimler
İlk deneyimlre tüm detaylarıyla kayıt edildiği için çok güçlü. İnsan doğal olarak her zaman çok güçlü olan ilk deneyimlerini hatırlıyor. İlk öpüşme, ilk aşk, ilk kaset, ilk bayram, ilk okul yılları… Sonraki benzer deneyimler yeni bir model oluşturmadığı için yeni bir tat da vermiyor. Yani aslında biz geçmişe değil, bir olayla ilgili yaratılan ilk güçlü deneyime özlem duyuyoruz.
Peki bu sorunu nasıl çözeriz? Bu mümkün mü?
Elbette tamamen mümkün değil ama kısmen manipüle etmeyi deneyebilrisiniz. Yani yaşadığınız yeni deneyimleri, eskisinden biraz daha farklı yaşayarak -her ne kadar benzer ve tanıdık olsa da- ilk defa deneyimliyor gibi yapabilirsiniz.
Kapak fotoğrafı: Miray Bostancı
Ben buna absürt bir örnekle cevap vermek istiyorum.
Geçmişi özlemek yani nostalji hissini turşu, kötü anıları da sirke olarak düşünelim, sirke tek başına tüketmek istemeyeceğiniz bir şeydir ancak sirke ise turşuya katıldığında diğer tüm malzemelerle beraber ortak, güzel bir tat oluşturur.
Dolayısıyla sizin için sirkenin değil, turşunun tadı önemli olur. Nostalji hissinin yaptığı şeyi buna benzetebiliriz. Kötü anıları değil onun iyi anılarla bütünleşerek oluşturduğu hissi önemseriz. Nostalji, geçmiş hatıraların bir bütünü olduğu için spesifik bir hatıraya da odaklanmaz, bizleri hatıralar etrafında adeta gezintiye çıkarır bu yüzden tek bir hatıraya değil, oluştuğu dönemlere odaklanırız ve “eski güzel günler” diye bu yüzden iç geçiririz olsa gerek.
3 yıldır sizi dinliyorum. Teşekkürler radyo 45′ lik
2015 te Radyo 45liği keşfettim, o zamandan beri iş yerinde websitesinden arabada radyoda ve evde mutfakta ki radyo da sürekli 45lik açık. Eski parçaları dinledikçe beni geçmişe götürmesi güzel anılarımı hatırlatması bana mutluluk veriyor, ruhuma iyi geliyor :). Geçmişte yaşadığımız saf ve temiz duygular, mutluluklar, iyisiyle, kötüsüyle Nostaljiye özlem duymamızı sağlıyor diye düşünüyorum. Nostlaji’nin içinde herkesin çocukluğu, gençliği, ailesi, evliliği gibi anıları yatıyor. Radyo 45likle de bu anılarımıza gidip bir nebze de olsa hasret giderebiliyoruz.
Teşekkürler.
Geçmiş güzel hatıralarla dolu ise geçmişi devamlı yad ederiz. Anılarımız canlanır mutlu oluruz.
Anılar biriktikçe eskir ve eskiler her zaman güzeldir.
Buna neden aramak aslında çok gereksiz.
Geçmişte kalan güzelliklere olan özlem duygusu ve bu duygunun baskın bir duruma gelmesi, geçmişseverlik, gündedün
geçmişte yaşadığımız anıları yâd etmek için
Geçmişimizin güzel olmasından dolayı özlem duyarız eski günlerin lezzetini şuan hiç bir şey vermiyor ki mahalle maçı yapıp rast gele bir zile basıp su istemek suyun yanın da ekmek arası ikram etmesi babamın selamı var diyip bakkaldan alış veriş yapmak daha bir çok sebep var eskiyi güzel yapan say say bitmez ama isteyen olursa hiç üženmeden örnekleri sayarım.
Geçmişte yaşadığımız saf ve temiz duygular, mutluluklar, iyisiyle, kötüsüyle nostaljiye özlem duyduğumuz için geçmişi özlüyoruz…
geçmişi unutursak umut edecek ne kalır
şu an ve gelecekten kimsenin bir beklentisi umudu yaşama sevinci kalmadığı için
Yarım kalan yaşanmamışlıklar için özlem duyarız geçmişe
Çünkü gelicek zaman herzaman bizlere geçmiş zamanı hatırlatır
Neden Geçmişe Özlem Duyarız ?
Çünkü Eskinin Her şeyi Güzeldi
geçmiş hiçbir zaman unutulmaz…
Geçmiş güzelliklerle dolu…..